آجُر
مشخص نیست که آجر برای اولین بار از چه زمانی مورد استفاده قرار گرفته‌است؛ گمان می‌رود انسان‌های اولیه با مشاهده پخته شدن گل مجاور اجاق‌های خود و دیدن اینکه گل پخته شده سختتر از کلوخه‌های کنار خود می‌گردید پی به خواص و روش تهیه آجر برده باشند. آجر همچنین به عنوان یکی از مصالح ساختمانی از دیرباز مورد استفاده بوده‌است.
مصرف آجر به عنوان مصالح ساختمانی در ایران سابقه باستانی دارد. از بناهای باستانی مشهوری که در ساخت آن از آجر استفاده شده می‌توان به طاق کسری اشاره کرد. مثال دیگر کف دالان مسجد جامع اصفهان است که به وسیله آجرهایی مفروش شده‌است که در زمان ساسانیان برای ساخت آتشکده بکار رفته بود. به‌طور کلی استفاده از آجر در طول تاریخ ایران بسیار گسترده بوده و بناهای بیشماری اعم از آتشکده، مسجد، ساختمان‌های مسکونی و… به وسیله آجر در ایران ساخته شده‌اند. در حال حاضر با توجه به بالا رفتن تراکم جمعیت و ساخت بناهای چندین طبقه استفاده از آجر در اسکلت این نوع ساختمان‌ها مقدور نیست و از اسکلت‌های فلزی یا بتنی استفاده می‌شود؛ ولی از آجر برای نماسازی استفاده می‌شود یا در قسمتی از سالن و سایر فضاها آجر را به‌طور نمایان بکار می‌برند.
آجر در تمام دوران باستان و پس از آن به عنوان مواد ساختمانی پذیرفته شد. اصل بناهای مربوط به دورهٔ هخامنشی عمدتاً از سنگ تراشیده شده‌است اما در شیوه‌های ساختمانی آن آجر به کار رفته‌است. ایرانیان به خاطر پایداری بیشتر آجر از سنگ، ارزان بودن آن و سرعت آن جهت ساخت بنا از آجر استفاده می‌کردند. در عصر اسلام هم آجر هواخواهان بسیار داشت؛ گروه‌سازی، بافت‌های متضاد، طرح گود، زج‌چینی تماماً طرح‌هایی بود که توسط آجر زده‌می‌شد. در دورهٔ سلجوقی بود که استفاده از آجر هم از جهت زیبایی و هم از جهت ساختاری به حد اعلی رسید. آجر به غیر از آنکه برای تزیین اماکن مختلف به کار می‌رود، جهت نشان دادن فشارها هم استفاده می‌شود. مثلاً در طاق‌های قدیمی مسجد جامع اصفهان ساختار آجری به شکلی است که جهت فشارهای مختلف احساس می‌شود.
